Oma verteld: oorlog in Borne, deel 3: Bornse NSB’ers, gaarkeukens en de bevrijding!

Gaarkeuken
In Oud Borne was een gaarkeuken. In deze gaarkeuken werd soms gratis eten uitgedeeld voor de Bornse mensen. Op een dag was er een koe verongelukt en deze was geslacht en klaar gemaakt in de gaarkeuken. Ik moest om 5 uur in de ochtend in de rij gaan staan. Heel Borne stond zowat te wachten voor de gaarkeuken. Toen ik na een paar uur bijna aan de beurt was hoorde ik de man van de gaarkeuken schreeuwen: “Het vlees is op! Volgende keer beter!” Ik heb toen zo hard gehuild dat de man van de gaarkeuken medelijden met me kreeg en me mee naar binnen nam. Ik kreeg van hem een tas vol met botten en deze heb ik mee naar huis genomen. Mijn moeder heeft hier toen nog soep van kunnen koken.

Kerkhof
Zoals ik jullie al eerder vertelde woonde ik tijdens de oorlog tegenover het kerkhof aan de Oude Almeloseweg in Borne. Op een dag waren er door de Duitsers drie mannen van de fabriek Spanjaard gefusilleerd in verband met de staking. Ik en mijn zus Dini zaten voor het raam op zolder toen we zagen dat een de lichamen op ladders door de straat richting het kerkhof werden gedragen. Terwijl we daar zaten zag een Duitser ons en hij richte zijn geweer op ons. We zijn ons kapot geschrokken en vielen zo achterover de trap af. Daar kregen we van mijn moeder een standje.

NSB’ers

Mijn buurvrouw was NSB’er, haar schoonzoon was bij de SS. Mijn ouders hadden nooit een hekel gehad aan deze vrouw, maar toen ze NSB’er werd hadden ze haar duidelijk gemaakt dat ze niks meer met haar te maken wilden hebben. Voor de NSB’ers werd goed gezorgd door de Duitsers. Ze hadden genoeg eten en kregen soms dingen die voor de gewone Nederlanders al lang niet meer te krijgen waren. De buurvrouw probeerde nog wel eens in de gunst te komen bij mijn ouders. Op een dag zag mijn moeder dat de buurvrouw een Duits brood op het muurtje had gelegd die tussen onze huizen in stond. Ik vergeet nooit meer dat ik zag dat mijn moeder de bezem pakte en het brood zo met de bezem terug keilde in de tuin van de buurvrouw. “Ik neem geen brood aan van NSB’ers!”

Geslaagd plannetje
Ik denk dat de buurvrouw zich behoorlijk schaamde. Toen er namelijk een razzia was klopte de buurvrouw laat op de avond aan de deur. “Je broers worden vannacht opgepakt en meegenomen door de Duitsers!” Mijn ooms woonden beiden bij me in de straat. En met de info die we hadden gekregen van de buurvrouw werd er snel een plan gemaakt. Ik moest bij mijn ene tante in bed gaan liggen en mijn zus bij mijn andere tante. Mijn ooms zouden bij ons in huis komen.
Toen de Duitsers midden in de nacht aan de deur kwamen voor mijn oom Roelf en oom Harm troffen ze in plaats van mijn ooms, mij en mijn zusje aan in het bed van mijn tantes. Ik zie nog die Duitser de deken van mijn bed af trekken. Hij keek me in de ogen en legde de deken weer over me heen. Het plan was geslaagd. Mijn ooms lagen bij ons in huis en de Duitsers hebben ze niet gevonden.

Bornse helden
Toen duidelijk werd dat de Duitsers de oorlog gingen verliezen wachtten we ongeduldig op de bevrijding van Borne. Aan de grenzen van Borne werd hevig gevochten en de heer Wilhelmus Deijs moest dit op de dag van de bevrijding van Borne nog met zijn leven bekopen. In de strijd om de Bavinkelsbrug te behouden gaf hij zijn leven. Op zijn begrafenis werden de volgende woorden gesproken: “Niemand heeft meer liefde dan hij, die zijn leven geeft voor de zijne vrienden.”

Bevrijding
Daarna was Borne vrij. Ik zie de tanks van de Engelsen en de Canadezen nog door de straat heen rijden. Het eerste wat mijn vader toen tegen me zei was: “Reina, zorg dat je een sigaret voor me krijgt!” Toen ben ik naar zo’n tank heen gegaan en heb met handen en voeten proberen duidelijk te maken wat ik wilde hebben. Twee sigaretten kreeg ik, en ik ben naar huis gerend om mijn vader blij te maken. Er was een groot feest in de kanaalweg (nu Dunantstraat) waar heel Borne aan het dansen en feesten was. Als de tanks werden schoongemaakt liepen wij er als jonge kinderen langs en kregen dan soms een blikje met snoepjes. Snoep hadden we nog nooit gehad, dus dat was een groot feest!

Paul uit Canada

In onze voorkamer hebben verschillende Engelsen en Canadezen geslapen. Onder andere een Canadese jongeman genaamd Paul. Een paar maanden later moest mijn moeder een dag voor kerst op het postkantoor komen. Daar lag voor ons een grote kist met taart, kleertjes, een doedelzak en allerlei andere spullen. Deze kist had Paul, een Canadese soldaat die bij ons had geslapen, naar ons toe gestuurd vanuit Canada.

Holocaust
Pas na de oorlog werd mij verteld over de verschrikkingen die de Joden hebben moeten doorstaan. Tijdens de oorlog werd daar tegen mij als jonge meid niet over gesproken. In Borne woonden veel Joden, maar veel van hen heb ik nooit weer gezien. We mogen nooit meer vergeten dat dit is gebeurt! Na de oorlog hebben we nog jaren lang armoede gekend. We hebben als Nederland keihard gewerkt om het land er weer boven op te krijgen. Oorlog is iets vreselijks dat met niks te vergelijken valt. Vandaag, op bevrijdingsdag, ben ik dankbaar dat we in vrijheid mogen leven!

“Opdat hun verhalen door de eeuwen verteld kunnen blijven, opdat we nooit vergeten wat toen is gebeurd! Omdat dat wat verteld werd, nu voor altijd geschreven staat. Voor mijn lieve oma Reina en allen die de verschrikkingen van oorlog kennen!”
Koen Daniël Schukkink,
kleinzoon van Reina Maters - van Dijk